Inleiding

In het begin van de 50er jaren van de vorige eeuw werden door het Korps Luchtvaartdienst  van het Ministerie van Defensie over heel Nederland verspreid  276 luchtwachttorens gebouwd. Deze torens dienden in de toenmalige Koude Oorlog als waarschuwingssysteem voor vijandelijke vliegtuigen uit de Sovjet -Unie die lager vlogen dan 500 meter en niet door de toenmalige radarapparatuur  konden worden waargenomen. In de 80er jaren raakten deze torens buiten gebruik en de meeste werden afgebroken. In 1997 waren er in Nederland nog 16 torens over, waarvan twee in Drenthe (Echten en Schoonebeek).

De toren in Schoonebeek staat ten zuiden van het dorp, direct aan  het Schoonebekerdiep. De overzijde van dit Schoonebekerdiep is Duits gebied. De toren staat dus pal aan de grens.

De toren werd in 1955 ontworpen door architect M. Zwaagstra uit Den Haag en gebouwd door Schokbeton uit Kampen. Het bouwwerk bestaat uit geprefabriceerde gewapend betonnen elementen (raatbouw).

De toren staat op de provinciale monumentenlijst met als onderbouwing: De toren is van cultuurhistorische waarde voor de militaire geschiedenis van Nederland tijdens de Koude Oorlog en voor het industriële erfgoed van Drenthe. Dergelijke posten zijn in Nederland zeer zeldzaam (geworden).

Het monument is momenteel zwaar in verval, alle houten trappen en bordessen zijn verdwenen en het beton is fors aangetast. Als er niet wordt gerestaureerd zal dit uniek stukje erfgoed binnen enkele decennia volledig teloor gaan.

Initiatief  Stichting Drents Monument en Bond Heemschut

Medio 2014 heeft Stichting Drents Monument (SDM) mee op aangeven van de Commissie Drenthe van de Bond Heemschut het initiatief genomen om te onderzoeken of deze luchtwachttoren voor het nageslacht kan worden bewaard. Hiertoe heeft zij contact gezocht met het Steunpunt Erfgoed Drenthe, de Gemeente Emmen en vertegenwoordigers van de lokale organisaties: Dorpsbelangen Schoonebeek, historische vereniging De Spiker in Schoonebeek en de Culturele Raad in Schoonebeek.

Alle genoemde organisaties stonden positief tegenover het behoud van de luchtwachttoren

en zegden alle mogelijk steun toe.

SDM en Heemschut hebben zich beijverd een werkgroep uit de Schoonebeker samenleving te rekruteren die het project wil “trekken”. Eind 2015 lukte het om een werkgroep te formeren. Deze aanvankelijk informele werkgroep heeft sinds januari 2018 een formele status door oprichting van de Stichting “Vrienden van de Luchtwachttoren Schoonebeek”.

Het ligt in de bedoeling van betrokkenen de toren in ieder geval de functie van uitkijktoren te geven. Er wordt ook gedacht aan een expositie over de Koude Oorlog. Daarnaast kan hij een rustpunt vormen in routes voor wandelaars en fietsers.

Restauratieplan

SDM is inmiddels eigenaar van de luchtwachttoren en zal het beheer over de toren voeren gedurende de restauratie. Het ligt in de bedoeling dat na de restauratie de toren wordt overgedragen aan Stichting Drents Landschap. De Stichting Vrienden zal zich verder bekommeren om het dagelijks onderhoud en denkt rondleidingen en beklimmingen te gaan begeleiden.

Monumentenadvies Noord uit Zweeloo heeft in opdracht van SDM een restauratieplan met begroting gemaakt, welke sluit op € 400.000,–.

Financiering

De Provincie Drenthe, de Gemeente Emmen, het Prins Bernard Cultuurfonds en de lokale Stichting Poppen hebben inmiddels samen plm. € 300.000,– aan subsidies toegezegd.

Er is dus nog een “financieel gat” van plm. € 100.000,–.  Hiervoor zijn diverse fondsen met een subsidieverzoek benaderd en er bestaat goede hoop dat ook het bedrijfsleven in Schoonebeek (w.o. de NAM) ook steun wil verlenen.

De voortekenen zijn zodanig gunstig dat naar verwachting voor 1 januari 2019 de financiering rond zal zijn.  In dat geval kan  in het voorjaar van 2019 met de daadwerkelijke restauratie worden begonnen en kan deze nog voor  de bouwvakvakantie van 2019 worden afgerond.

(Herzien  30-09-2018)